Τι βλέπω;

Ο αρχαιολογικός χώρος του Κεραμεικού (ή σωστότερα, Κεραμικού) αποτελείται κυρίως από τείχη και τάφους. Όμοιός του δεν υπάρχει στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Από το 12^ο αιώνα π.Χ., οι κάτοικοι έθαβαν εδώ τους νεκρούς τους. Η μακραίωνη ιστορία του Κεραμεικού μας έχει χαρίσει ταφικά αριστουργήματα όλων των περιόδων, από γιγάντιους αμφορείς έως αγάλματα. Μπαίνοντας στον αρχαιολογικό χώρο, στα δεξιά βλέπουμε τον οχυρωματικό περίβολο της πόλης με τις 2 πύλες (Δίπυλο και Ιερά Πύλη). Το τείχος χωρίζει το χώρο σε τμήματα εντός και εκτός πόλης. Στο εσωτερικό τμήμα υπήρχαν δημόσια κτίρια. Στο εξωτερικό ξεκινούν δρόμοι με αφετηρία τις πύλες και εκατέρωθεν αυτών βρίσκεται μεγάλο μέρος του νεκροταφείου των Αθηνών. Το τείχος έχει κατασκευαστεί σε διάφορες φάσεις, πράγμα που φαίνεται από τα διαφορετικά είδη λίθων με τα οποία έχουν κατασκευαστεί τα διάφορα επίπεδά του. Η Ιερά Πύλη, αφετηρία για τα Ελευσίνια Μυστήρια, ονομάζεται έτσι λόγω της Ιεράς Οδού (κάτω από τη σύγχρονη Ιερά Οδό βρίσκεται η συνέχεια της αρχαίας), ενώ παράλληλα μέσα από αυτή περνά και ο ποταμίσκος Ηριδανός ή το ρέμα της Καισαριανής κατά μία άλλη επιστημονική άποψη. Το Δίπυλο ήταν η σημαντικότερη πύλη, η κύρια αρτηρία της πόλης και διέθετε δύο ανοίγματα. Διακρίνονται επίσης τα ίχνη των 4 πύργων (αντί δύο της Ιεράς Πύλης), οι οποίοι την καθιστούσαν οχυρωματικά ισχυρή. Στην εσωτερική πλευρά και ανάμεσα στις δύο πύλες βρισκόταν το Πομπιείο, ένας χώρος όπου φυλάσσονταν τα αντικείμενα για τη γιορτή των Παναθηναίων. Τέλος, στην εξωτερική πλευρά και βόρειανατολικά του Διπύλου εκτείνεται το Δημόσιο Σήμα, το σημαντικότερο νεκροταφείο της πόλης, στο οποίο θάβονταν οι νεκροί των πολέμων και οι επιφανείς Αθηναίοι. Σε αυτό εντοπίζουμε αριστουργήματα της παγκόσμιας γλυπτικής, στα οποία ο ρεαλισμός της έκφρασης του πόνου και της θλίψης διαπερνά κάθε επισκέπτη. Ο χώρος έχει πολύ ενδιαφέρουσες ιστορίες να διηγηθεί, όπως αυτή της «Οινοχόης του Διπύλου» (βλ. https://www.youtube.com/watch?v=RMFNRqIZiSA), αλλά και για τα χαραγμένα αρχαία συνθήματα.

Τι δε βλέπω;

Ο χώρος οφείλει την ονομασία του στα εργαστήρια που υπήρχαν σε αυτό το σημείο κατά την αρχαιότητα. Σύμφωνα με μια άλλη -μυθολογική- εκδοχή, προέρχεται από τον Κέραμο, γιο του Διονύσου και προστάτη των κεραμέων. Μπροστά από το τείχος υπήρχε μια τάφρος με νερό, η οποία χρησίμευε στην άμυνα. Σήμερα είναι καλυμμένη με χώμα. Επιπλέον, δεξιά της Ιεράς Πύλης διακρίνουμε θεμέλια εργαστηρίων της Ρωμαϊκής εποχής, αλλά κάτω από αυτά υπάρχουν μεγάλες ιδιωτικές οικίες της κλασικής εποχής. Το Δίπυλο, όπως το βλέπουμε σήμερα, είναι της εποχής του Κόνωνα (4ος αι. π.Χ.) αλλά είχε πρωτοκατασκευαστεί επί Θεμιστοκλή (5ος αι. π.Χ.). Όσον αφορά το Δημόσιο Σήμα, εκεί είναι που ο Περικλής εκφώνησε τον περίφημο Επιτάφιο για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου. Το Δημόσιο Σήμα δυστυχώς δε μπορούμε να το δούμε στο σύνολό του, καθώς εκτείνεται κάτω από την οδό Πειραιώς και σε μεγάλο μέρος της γειτονιάς του Κεραμεικού της σύγχρονης πόλης.

Βιβλιογραφία