Τι βλέπω;

Μέσα από αυτή τη διαδρομή, μπορεί κάποιος να γνωρίσει ένα πολύ μεγάλο μέρος της πολεοδομικής και κοινωνικής ιστορίας της πόλης. Η Φιλοθέη και το Παλαιό Ψυχικό ανήκουν στις πρώτες απόπειρες κηπουπόλεων στην Αθήνα, γι’ αυτό και οι κατοικίες είναι αραιές και κυριαρχεί το πράσινο. Οι κατοικίες είναι στην πλειοψηφία τους πολυτελείς και οι περισσότεροι κάτοικοι ανήκουν σε υψηλά εισοδήματα. Στην άλλη πλευρά του λόφου βρίσκεται το Γαλάτσι, μια συνοικία που οικοδομήθηκε έντονα τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, κυριαρχούν τα μεσαία εισοδήματα και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της ραγδαίας εξάπλωσης της Αθήνας κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, με έμφαση στην ποσότητα των κτιρίων και όχι στην αισθητική ποιότητα. Κατηφορίζοντας προς Κυψέλη, βλέπουμε μια συνοικία στην οποία είχαν ζήσει καλλιτέχνες και άλλες εξέχουσες προσωπικότητες της χώρας. Οι αρχιτεκτονικά ενδιαφέρουσες παλιές οικίες και πολυκατοικίες είναι το αποτύπωμα της περιόδου ακμής της Κυψέλης, ώσπου οι νόμοι της αντιπαροχής και αργότερα η αύξηση του συντελεστή δόμησης από τη χούντα, δημιούργησαν ένα πυκνοδομημένο και ασφυκτικό αστικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα η ποιότητα ζωής να μειωθεί και η συνοικία να υποβαθμιστεί. Σήμερα, λίγοι είναι οι παλιοί Κυψελιώτες. Οι περισσότεροι έχουν πάει σε βόρειες –πιο εύρωστες- συνοικίες, όπως η Κηφισιά. Η πλειοψηφία των κατοίκων είναι μεσαία και χαμηλά εισοδήματα, ενώ παράλληλα πολλοί κάτοικοι είναι εξωτερικοί μετανάστες, οι οποίοι γέμισαν το κενό που άφησαν οι παλαιοί κάτοικοι της Κυψέλης.

Τι δε βλέπω;

Οι αστικές αυτές αντιθέσεις δεν είναι τυχαίες. Η έλευση των Ελλήνων προσφύγων του 1922, ώθησε τους αστούς σε κλειστές κοινότητες. Η αστική τάξη αναπτύχθηκε πολεοδομικά καθ’ ύψος με την κατασκευή των πρώτων πολυκατοικιών, ενώ αντίθετα οι πρόσφυγες επεκτείνονταν οριζόντια στο χώρο με μονώροφες οικίες. Πέριξ των προσφυγικών συνοικισμών αναπτύχθηκαν νέοι, εκτός σχεδίου, οικισμοί από πρόσφυγες, με αποτέλεσμα η πολεοδομία να χαθεί από τον έλεγχο του κράτους. Η ανάπτυξη της πολυκατοικίας, όπως στην Κυψέλη, αλλά και οι κηπουπόλεις όπως το Ψυχικό και η Φιλοθέη, εκτός από πεδία διαχωρισμού των αστών από τους πρόσφυγες και την εργατική τάξη, αποτέλεσαν και μέρη νεοπλουτισμού από οικονομικά αδύναμους, οι οποίοι μιμούνταν τους πλούσιους, επηρεασμένοι από μια ιδιόμορφη προπαγάνδα της εποχής. Με το νόμο της αντιπαροχής, η πολυκατοικία έπαψε να είναι status symbol των οικονομικά εύρωστων και μετά τη χούντα -και ενώ το κέντρο της πόλης είχε ήδη υποβαθμιστεί- τα κατώτερα και μεσαία εισοδήματα άρχισαν να επεκτείνονται σε περιοχές όπως το Γαλάτσι.

Βιβλιογραφία