Τι βλέπω;

O βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου υπήρξε καθολικό μοναστηριού και σήμερα είναι μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Είναι μονόχωρος με περίστωο και η προσθήκη του επιμήκους νάρθηκα ένωσε τα δύο παράπλευρα παρεκκλήσια της ανατολικής πλευράς, επομένως ο ναός τετραπλασιάστηκε. Η δομή των τοίχων είναι ακανόνιστη και αποτελείται από λίθους, πλίνθους και κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Εσωτερικά, τα ανοίγματα κοσμούνται από επαναχρησιμοποιημένα θεοδοσιανά κιονόκρανα με ζωγραφικό διάκοσμο, το τέμπλο είναι μαρμάρινο με γραπτό διάκοσμο (πιθανότατα του αρχικού ναού) και κάτω από το δάπεδο του περιστώου υπάρχουν τάφοι. Είναι από τα καλύτερα διατηρημένα σύνολα στην πόλη, απεικονίζοντας πολλές σκηνές (Δωδεκάορτο, Πάθη, άγιοι), οι οποίες είναι πολύ ζωηρές και με δραματική ένταση. Οι μορφές χαρακτηρίζονται από λεπτότητα χαρακτηριστικών και χρωματικό πλούτο. Δίπλα από το ναό, έχει αναστηλωθεί μια διώροφη κατοικία, η οποία παραπέμπει στις πτέρυγες των κελιών της μονής.

Τι δε βλέπω;

Οι δύο οικοδομικές φάσεις του ναού δείχνουν ότι η -απλούστερη- πρώτη (τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική) πραγματοποιήθηκε σε δύσκολες εποχές, ενώ η δεύτερη σε περίοδο ακμής, γι’ αυτό και οι τοιχογραφίες της ανήκουν στα σημαντικότερα ζωγραφικά σύνολα της βυζαντινής τέχνης της Παλαιολόγειας περιόδου. Υπήρξε μετόχι της Μονής Βλατάδων και επί οθωμανικής περιόδου, συνέχισε να λειτουργεί ως χριστιανικός ναός. Σύμφωνα με πηγές του 17^ου και 18^ου αιώνα, η ονομασία «Ορφανός» προέρχεται είτε από το όνομα του ιδρυτή του είτε από τον Άγιο Νικόλαο, ο οποίος θεωρείται προστάτης των χηρών και των ορφανών. Ωστόσο, αποδείχθηκε ότι ο ιδρυτής του ναού ήταν ο Σέρβος ηγεμόνας Στέφανος Μιλούτιν. Σύμφωνα με άλλες πηγές, πριν τη μονή υπήρχε ορφανοτροφείο, το οποίο ίδρυσε ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος και εκεί στεγάστηκαν τα παιδιά 7.000 ανθρώπων, οι οποίοι σφαγιάστηκαν στον ιππόδρομο το 390μ.Χ. κατόπιν εντολής του. Ο ναός κατασκευάστηκε περίπου 1000 χρόνια μετά.

Πληροφορίες

• Διεύθυνση: Ηροδότου & Κόρδου

Βιβλιογραφία