Τι βλέπω;

Η περιοχή της Άνω Πόλης θεωρείται ιδανική ήδη από τα βυζαντινά χρόνια, όχι μόνο λόγω του κλίματος, αλλά και λόγω της ασφάλειας που παρείχε η ακρόπολη. Κατά τα οθωμανικά χρόνια, τα περισσότερα σπίτια ανήκαν σε Τούρκους ή εξισλαμισμένους Εβραίους (Ντονμέδες). Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (1924), οι Τούρκοι και οι Ντονμέδες πήγαν στην Τουρκία και στη θέση τους ήρθαν Έλληνες πρόσφυγες. Τα γνήσια λαϊκά σπίτια της παραδοσιακής βαλκανικής αρχιτεκτονικής σώζονται σε πολύ μικρό ποσοστό. Μέχρι την ανακήρυξη της Άνω Πόλης σε διατηρητέο οικισμό, πολλά από αυτά μετατράπηκαν σε πολυκατοικίες, ενώ μερικά είχαν ήδη καεί από την πυρκαγιά του 1917. Τις τελευταίες δεκαετίες κυριαρχεί η νεοπαραδοσιακή αρχιτεκτονική, δηλαδή νεότερα κτίσματα που μιμούνται την παλαιά, συχνά με εμφανείς επιρροές του σύγχρονου design.

Τι δε βλέπω;

Οι πρώτοι μουσουλμάνοι της πόλης ήρθαν μετά το 1430 από τα Γιαννιτσά και κατοίκησαν σε εκτάσεις, οι οποίες μέχρι τότε ανήκαν σε μονές της Θεσσαλονίκης. Αργότερα, εδώ έφτασαν και Εβραίοι και λίγοι χριστιανοί. Η δομή των κατοικιών δεν ήταν πολύ διαφορετική από  αυτή της βυζαντινής περιόδου, δηλαδή μια κεντρική αυλή και περιμετρικά αυτής πολλά δωμάτια. Η Θεσσαλονίκη είχε τη δόξα της πρωτεύουσας των μουσουλμάνων της περιοχής και συγκέντρωνε την ελίτ αυτών, καθώς και πανίσχυρους ιμάμηδες. Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα, οι μουσουλμάνοι έχασαν διοικητικά προνόμια, αλλά διατήρησαν κανονικά τις δραστηριότητές τους, τις επιχειρήσεις τους, συμμετείχαν ενεργά στην οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης και είχαν ισχυρή παρουσία σε εμπορικά και εργατικά συνδικάτα. Το ελληνικό κράτος έδωσε «χώρο» στην κοινοτική αυτονομία και συνεννόηση, όπου το κοινό συμφέρον ένωνε. Η Συνθήκη της Λωζάνης (1924) και η ανταλλαγή πληθυσμών, ωστόσο, ήρθαν να ανατρέψουν τα δεδομένα.

Βιβλιογραφία