Ναός Αγίου Παντελεήμονα

Τι βλέπω;

Ο ναός του Αγίου Παντελεήμονος είναι σύνθετος τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο και περίστωο. Ένας δεύτερος τρούλος επιστέφει το νάρθηκα. Ο κεντρικός τρούλος είναι οκτάπλευρος και στηρίζεται σε κίονες προερχόμενους από παλαιότερα κτίρια. Στην ανατολική πλευρά του ναού, υπάρχουν δύο παρεκκλήσια. Ο ναός είναι δείγμα της αρχιτεκτονικής της παλαιολόγειας αναγέννησης, δηλαδή της εποχής που καθιερώνονται οι άνω του ενός τρούλου και τα παρεκκλήσια. Έτσι, οι δευτερεύοντες χώροι δημιουργούν κλιμακωτούς όγκους, οι οποίοι τονίζουν τον κεντρικό, με κορύφωση τον κεντρικό τρούλο. Από τον αρχικό ζωγραφικό διάκοσμο (13^ος– 14^ος αιώνας) σώζονται μόνο ο Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος και η Θεοτόκος, άγιοι και ιεράρχες στα παρεκκλήσια. Οι τοιχογραφίες αυτές χαρακτηρίζονται «μεταβατικές» ως προς την τεχνοτροπία, καθώς συνδυάζουν μνημειακότητα και την αντικλασική αντίληψη του 13^ου αιώνα με τη χρωματική αρμονία και τυπολογία προσώπων του 14^ου αιώνα.

Τι δε βλέπω;

Η επωνυμία του ναού είναι πολύ νεότερη. Αρχικά, ο ναός ήταν καθολικό της Μονής Θεοτόκου Περιβλέπτου του 14^ου αιώνα, γνωστή και ως μονής του κυρ Ισαάκ (ιδρυτής). Η μονή είχε συνδεθεί με μεγάλες πνευματικές φυσιογνωμίες της εποχής. Ίσως ονομάστηκε Αγίου Παντελεήμονος από γειτονικό παρεκκλήσι που σήμερα δεν υπάρχει και στο οποίο είχαν μεταφερθεί τα σκεύη του ναού όταν μετατράπηκε σε τζαμί (μέσα 16^ου αιώνα) με την επωνυμία Ισαακιέ Τζαμί (το τζαμί του Ισαάκ). Άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η μονή υπήρχε ήδη από το 12^ο αιώνα και η μετατροπή σε τζαμί έγινε περίπου στα 1500 από τον καδή (οθωμανικός τίτλος) Ishak Celebi. Η άποψη αυτή, ωστόσο, είναι αδύναμη, διότι η αρχιτεκτονική του ναού τον τοποθετεί έναν με δύο αιώνες αργότερα. Με τη μετατροπή σε τζαμί, ασβεστώθηκαν οι τοιχογραφίες και οι εξωτερικοί τοίχοι, υψώθηκε μιναρές, του οποίου η βάση είναι σήμερα ορατή, και κατασκευάστηκε σιντριβάνι. Στις αρχές του 20^ου αιώνα, το κτίσμα επισκευάζεται και γκρεμίζεται η στοά. Ο ζωγραφικός διάκοσμος του νάρθηκα είναι εκείνης της εποχής. Τμήμα του άμβωνα προέρχεται από το ναό του Αγίου Γεωργίου και θεωρείται από τα κομψοτεχνήματα της βυζαντινής τέχνης. Το υπόλοιπο τμήμα μεταφέρθηκε στο Αυτοκρατορικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης το 1900.

Πληροφορίες

• Διεύθυνση: Ιασωνίδου & Αρριανού

Βιβλιογραφία