Τι βλέπω;

Ο ανδριάντας του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ (1746-1821) έχει ύψος 2,5 μέτρων, βρίσκεται μπροστά από το κτίριο του πανεπιστημίου και σε συμμετρία με τον ανδριάντα του Ρήγα Φεραίου. Αυτή η συμμετρία είναι ένα ιδιαίτερα κλασικιστικό στοιχείο. Ο Γρηγόριος αποδίδεται όρθιος, μεγαλοπρεπής, με το αριστερό χέρι να κρατά τη ποιμαντική ράβδο και με το δεξί να δείχνει προς τα εμπρός. Το σκοινί στα πόδια του συμβολίζει τον απαγχονισμό του.

Τι δε βλέπω;

Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, ο Γρηγόριος αφόρισε τους επαναστάτες με ένα μακροσκελές κείμενο, χαρακτηρίζοντας την όποια επαναστατική πράξη ως σατανική. Ορισμένοι ιστορικοί και θρησκευτικοί κύκλοι υποστηρίζουν ότι αυτό έγινε υπό την πίεση του σουλτάνου και ως πολιτικός ελιγμός για την αποφυγή σφαγών. Άλλοι ιστορικοί αμφισβητούν ευθέως τον ισχυρισμό αυτό, διότι το Πατριαρχείο ήταν αναπόσπαστο τμήμα της οθωμανικής διοίκησης, ο ρόλος του ήταν να διατηρεί τους χριστιανούς υποταγμένους στο σουλτάνο και ως παραδοσιακός θεσμός, εχθρευόταν τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Ανεξαρτήτως των προθέσεων του Γρηγορίου, η στάση του κατακρίθηκε έντονα από διαφωτιστές, όπως από τον Κοραή. Μετά από έντονο παρασκήνιο και υπό την πίεση ακραίων μουσουλμανικών κύκλων, ο σουλτάνος διέταξε τη σφαγή των χριστιανών της Κωνσταντινούπολης ως αντίποινα και έδωσε εντολή στο Γρηγόριο να εκδώσει «φετφά» (διαταγή για σφαγή των Ελλήνων). Η άρνηση όμως του Γρηγορίου και η αποτυχία του να “ελέγξει” τους χριστιανούς, οδήγησε στον απαγχονισμό του στην κεντρική πύλη του Φαναριού (η οποία μέχρι σήμερα παραμένει κλειστή) και τη διαπόμπευση του πτώματός του, το οποίο τελικά πετάχτηκε στον Κεράτιο κόλπο. Η πράξη αυτή προκάλεσε το κοινό αίσθημα στην Ευρώπη και την έξαρση του φιλελληνισμού υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης. Το γλυπτό έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο in situ, όπως και τα υπόλοιπα γλυπτά της Αθηναϊκής Τριλογίας.

 

 

Πληροφορίες

• Διεύθυνση: Πανεπιστημίου/ Ελευθερίου Βενιζέλου 30

Βιβλιογραφία