Τι βλέπω;

Η Πλατεία Χρυσοστόμου Σμύρνης στη Νέα Σμύρνη είναι μια υπαίθρια γλυπτοθήκη με έργα του Βάσου Καπάνταη (1924-1990). Έχει 7 σημαντικά μαρμάρινα και ορειχάλκινα γλυπτά και προτομές προσωπικοτήτων της Νέας Σμύρνης και της Σμύρνης. Η θεματολογία των γλυπτών αφορά τον ξεριζωμό των προσφύγων από την περιοχή της Μικράς Ασίας αμέσως μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ιδιαίτερα μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Η “Επιτύμβια Νίκη”, αφιερωμένη στους νεκρούς, ο “Ακρίτας του Πόντου”, αφιερωμένο στους ‘Ελληνες Πόντιους πρόσφυγες, το “Αϊβαλί”, αφιερωμένο στην ομώνυμη πόλη της Μικράς Ασίας, ο “Έλληνας πρόσκοπος”, αφιερωμένο στους πεσόντες προσκόπους. Σημαντικότερα ίσως είναι η “Σμύρνα”, στο οποίο μια γυναίκα με το παιδί της κοιτάζει από μακριά τη χαμένη τους πατρίδα και οι “Πρόσφυγες από την Πέργαμο” (σημερινή περιοχή της Τουρκίας), του οποίου οι φιγούρες είναι κοφτές, με έμφαση στα μάτια, μέσω των οποίων αποδίδεται ο τρόμος και η ταλαιπωρία. Η διάταξη των φιγούρων και τα σχήματά τους θυμίζουν ασπρόμαυρη φωτογραφία προσφύγων της εποχής. 

 

Τι δε βλέπω;

Η περιοχή της Νέας Σμύρνης κατοικήθηκε από πρόσφυγες του 1922-1924 που προέρχονταν από την περιοχή της Σμύρνης και της ευρύτερης περιοχής της. Για αυτό το λόγο και τα γλυπτά έχουν θεματολογία που αφορά την προσφυγιά και τους νεκρούς του ελληνικού πληθυσμού κατά τη διάρκεια του Ελληνοτουρκικού πολέμου. Με τη συνθήκη των Σεβρών το 1920, η ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης πέρασε υπό ελληνική διοίκηση για δύο χρόνια. Η ακμή της “Μεγάλης Ιδέας” (να γίνει πάλι η Ελλάδα μεγάλη όπως το Βυζάντιο) οδήγησε σε πολιτική αλαζονεία, με αποτέλεσμα το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα να εισχωρήσει βαθιά στη σημερινή Τουρκία και παράλληλα να διαπράττει συστηματικές βιαιοπραγίες κατά του άμαχου μουσουλμανικού πληθυσμού. Η απεμπλοκή των συμμάχων από τον πόλεμο, ο ακόρεστος εθνικισμός και οι πολιτικοί διαξιφισμοί στην Ελλάδα, αλλά και η ευφυής στρατηγική του Μουσταφά Κεμάλ, έτρεψαν τελικά τον ελληνικό στρατό σε άτακτη φυγή, έγιναν μαζικές σφαγές άμαχου πληθυσμού και η Σμύρνη καταστράφηκε ολοσχερώς. Αργότερα, με τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), έγινε ανταλλαγή πληθυσμών, δηλαδή Έλληνες της Μικράς Ασίας ήρθαν υποχρεωτικά στην Ελλάδα και Τούρκοι της Ελλάδας στην Τουρκία. Οι πρόσφυγες πάντα ζούσαν με την ελπίδα να γυρίσουν κάποια στιγμή στα σπίτια τους, κάτι το οποίο δε συνέβη όμως ποτέ.

Βιβλιογραφία