Τι βλέπω;

Παρατηρώντας προσεκτικότερα το μνημείο βλέπουμε ότι διαθέτει δύο τρούλους. Αποτελείται από τον κύριο ναό (μέσα 11^ου αιώνα), ο οποίος είναι τρουλαίος σύνθετος τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος και από το παρεκκλήσι του στη βόρεια πλευρά, το οποίο πιθανόν είναι της οθωμανικής περιόδου. Επίσης, είναι πλινθοπερίκλειστος, δηλαδή περικλείεται από πέτρες από πωρόλιθο, πλαισιωμένες από λεπτά τούβλα. Διαθέτει κουφικά διακοσμητικά στοιχεία και οδοντωτές ταινίες. Στο εσωτερικό έχουν γίνει πολλές παρεμβάσεις ανά τους αιώνες. Ο τρούλος είναι Αθηναϊκού τύπου (οκταγωνικός με μαρμάρινα πλαίσια) και οι κίονες και τα κιονόκρανα είναι της παλαιοχριστιανικής και ρωμαϊκής εποχής. Στη θέση του παρεκκλησιού προϋπήρχε τμήμα του κυρίως ναού. Το παρεκκλήσι είναι αφιερωμένο στην Αγία Βαρβάρα και ενώθηκε με τον κυρίως ναό με εξωνάρθηκα, ο οποίος προηγουμένως ήταν μια ανοιχτή στοά που κλείστηκε. Ο τρούλος του προσπαθεί να μιμηθεί το μεσοβυζαντινό τρούλο του κυρίως ναού, αλλά η αδεξιότητα ως προς την κατασκευή και την τοιχοποιία είναι εμφανής.

Τι δε βλέπω;

Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Παναγία (Εισόδια της Θεοτόκου) και είναι χτισμένος πάνω σε πρωιμότερο βυζαντινό ναό, ο οποίος είχε κτιστεί πάνω σε αρχαίο ναό ή της Αθηνάς ή της Δήμητρας. Το όνομα Καπνικαρέα, το οποίο επικράτησε μετά την Επανάσταση του 1821, έχει τρεις εκδοχές προέλευσης. Η πρώτη συνδέεται με την πυρπόληση της πόλης το 1690 από τους Οθωμανούς. Η εικόνα της Παναγίας σώθηκε ακέραια αλλά ήταν καπνισμένη. Η δεύτερη εκδοχή συνδέεται και με τη δεύτερη ονομασία του ναού, Καμουχαρέα, η οποία προέρχεται είτε από το μεταξωτό ύφασμα της εικόνας (καμουχάς) είτε από τα εργαστήρια υφασμάτων της περιοχής. Η τρίτη και πιο πιθανή εκδοχή είναι η ονομασία να προέρχεται από τον κτήτορα του ναού, τον Καπνικάρη, ο οποίος, κατόπιν διατάγματος του Νικηφόρου Α΄ (802-811) για τη διάσωση της βυζαντινής οικονομίας, εισέπραττε τον  καπνικό φόρο, δηλαδή φόρο από κάθε κτίσμα που διέθετε εστία, άρα και καπνό. Άλλες ονομασίες ήταν: Εκκλησιά της Βασιλοπούλας, Παναγία του Πρέντζα (οπλαρχηγός της Επανάστασης που ανέλαβε την ανακατασκευή), Καμουκαρέα, Καμηκαρέα, Χρυσοκαμουριώτισσα, Καμουχαριώτισσα, Χαμουκαρέα και Καμκαρέα.

Πληροφορίες

• Διεύθυνση: Ερμού

Βιβλιογραφία