Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors
Search in posts
Search in pages
aero
e-περιήγηση Δημιούργησε διαδρομή
    • Επιλογή πόλης
    • Πόλη
    • Ημέρες ξενάγησης
    • Ώρες ξενάγησης
    • Πόσο σου αρέσουν

Καπνικαρέα

Η Καπνικαρέα είναι βυζαντινός ναός στην οδό Ερμού και είναι αφιερωμένος στην Παναγία.

  1. Νεότερη και Σύγχρονη εποχή (1821 - )


    1826 Υπέστη σοβαρές ζημιές.

    1834 Παραλίγο να κατεδαφιστεί διότι διέκοπτε την ευθεία της οδού Ερμού. Σώθηκε χάρη στην παρέμβαση του πατέρα του βασιλιά Όθωνα, Λουδοβίκου της Βαυαρίας.

    1863 Κινδύνεψε πάλι να κατεδαφιστεί. Σώθηκε χάρη στις αντιδράσεις ενοριτών.

    1935 Ανήκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

    1942 Ξεκίνησε η εικονογράφηση από τον Φώτη Κόντογλου και τους μαθητές του.

  2. Οθωμανική εποχή (1453- 1821)


  3. Βυζαντινή εποχή (331 μ.Χ.- 1453)


    Μέσα 11ου αιώνα χτίζεται ο κύριος ναός.

  4. Ρωμαϊκή εποχή (30 π.Χ.- 330 μ.Χ.)


  5. Ελληνιστική εποχή (322- 31 π.Χ)


  6. Κλασική εποχή (478-323 π.Χ)


  7. Αρχαϊκή εποχή (800-479 π.Χ)


  8. Γεωμετρική εποχή (-1100- 800 π.Χ)


  9. Προϊστορία (-1100 π.Χ.)


Τι βλέπω;

Παρατηρώντας προσεκτικότερα το μνημείο βλέπουμε ότι διαθέτει δύο τρούλους. Αποτελείται από τον κύριο ναό (μέσα 11ου αιώνα), ο οποίος είναι τρουλαίος σύνθετος τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος και από το παρεκκλήσι του στη βόρεια πλευρά, το οποίο πιθανόν είναι της οθωμανικής περιόδου. Επίσης, είναι πλινθοπερίκλειστος, δηλαδή περικλείεται από πέτρες από πωρόλιθο, πλαισιωμένες από λεπτά τούβλα. Διαθέτει κουφικά διακοσμητικά στοιχεία και οδοντωτές ταινίες. Στο εσωτερικό έχουν γίνει πολλές παρεμβάσεις ανά τους αιώνες. Ο τρούλος είναι Αθηναϊκού τύπου (οκταγωνικός με μαρμάρινα πλαίσια) και οι κίονες και τα κιονόκρανα είναι της παλαιοχριστιανικής και ρωμαϊκής εποχής. Στη θέση του παρεκκλησιού προϋπήρχε τμήμα του κυρίως ναού. Το παρεκκλήσι είναι αφιερωμένο στην Αγία Βαρβάρα και ενώθηκε με τον κυρίως ναό με εξωνάρθηκα, ο οποίος προηγουμένως ήταν μια ανοιχτή στοά που κλείστηκε. Ο τρούλος του προσπαθεί να μιμηθεί το μεσοβυζαντινό τρούλο του κυρίως ναού, αλλά η αδεξιότητα ως προς την κατασκευή και την τοιχοποιία είναι εμφανής.

Τι δε βλέπω;

Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Παναγία (Εισόδια της Θεοτόκου) και είναι χτισμένος πάνω σε πρωιμότερο βυζαντινό ναό, ο οποίος είχε κτιστεί πάνω σε αρχαίο ναό ή της Αθηνάς ή της Δήμητρας. Το όνομα Καπνικαρέα, το οποίο επικράτησε μετά την Επανάσταση του 1821, έχει τρεις εκδοχές προέλευσης. Η πρώτη συνδέεται με την πυρπόληση της πόλης το 1690 από τους Οθωμανούς. Η εικόνα της Παναγίας σώθηκε ακέραια αλλά ήταν καπνισμένη. Η δεύτερη εκδοχή συνδέεται και με τη δεύτερη ονομασία του ναού, Καμουχαρέα, η οποία προέρχεται είτε από το μεταξωτό ύφασμα της εικόνας (καμουχάς) είτε από τα εργαστήρια υφασμάτων της περιοχής. Η τρίτη και πιο πιθανή εκδοχή είναι η ονομασία να προέρχεται από τον κτήτορα του ναού, τον Καπνικάρη, ο οποίος, κατόπιν διατάγματος του Νικηφόρου Α΄ (802-811) για τη διάσωση της βυζαντινής οικονομίας, εισέπραττε τον  καπνικό φόρο, δηλαδή φόρο από κάθε κτίσμα που διέθετε εστία, άρα και καπνό. Άλλες ονομασίες ήταν: Εκκλησιά της Βασιλοπούλας, Παναγία του Πρέντζα (οπλαρχηγός της Επανάστασης που ανέλαβε την ανακατασκευή), Καμουκαρέα, Καμηκαρέα, Χρυσοκαμουριώτισσα, Καμουχαριώτισσα, Χαμουκαρέα και Καμκαρέα.

Πληροφορίες

  • Διεύθυνση: Ερμού

Βιβλιογραφία

Gkioles, N. (2007), The church of Kapnikarea in Athens: Remarks on its history, typology and form,  στο: Zograf 31 (2006-2007), 15-27.

Panagopoulou A., (2014), Church of Presentation of the Virgin (Kapnikarea), in Navigating the routes of Art and Culture, Part 1, Athens, Ministry of Culture and Sports

Setton K., (1975), Athens in the Middle Ages, London: Variorum Reprints

Γκιολέ Ν., (2002), Μνημεία που σώθηκαν, μνημεία που χάθηκαν, στο Επτά ημέρες, Οδός Ερμού, η εμπορική καρδιά της Αθήνας, Καθημερινή.

Καπετάνιος Β. Α., (2006), Αθήνα Ζεις; Η πόλη που έφυγε, η πόλη που μένει…, Αθήνα: Εκδόσεις Φιλιππότη

Μαμαλούκος Σ., (1995), Οι χαμένες βυζαντινές εκκλησίες, η περίοδος μετά την Επανάσταση του 1821 ήταν ολέθρια για τα βυζαντινά μνημεία, στο Επτά ημέρες, Αφιέρωμα: μνήμες βυζαντινές, Καθημερινή

Μοσχονάς Ν., (χ.α.), Η τοπογραφία της Αθήνας στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή, ΕΙΕ,

http://www.eie.gr/archaeologia/gr/chapter_more_6.aspx

Τελευταία επίσκεψη 4/5/2013

Ανυπόγραφο, (χ.α.), Καπνικαρέα, Οδυσσεύς, Υπουργείο Πολιτισμού

http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=833

Τελευταία επίσκεψη 4/5/2013

Βυζαντινά Μνημεία Αττικής, (χ.α.), Καπνικαρέα, ΕΙΕ

http://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=490&lg=el&obpk=339&xsl=detail

Τελευταία επίσκεψη 4/5/2013

Μπούρας Χ., (2010), Βυζαντινή Αθήνα, 10ος– 12ος αιώνας, Μουσείο Μπενάκη

Στουφή-Πουλημένου, Ι. (2013), Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία και Τέχνη, Β’ Έκδοση, Αθήνα: Εκδόσεις Παρρησία

Φιλιππίδης Δ., (2003), Νεοκλασική αρχιτεκτονική, ένα μέλλον για το παρελθόν μας, στο Ιστορία του νέου ελληνισμού, 1770-2000, τ.4, σ.σ. 131-148.