Παρθενώνας

Τι βλέπω;

Ο Παρθενώνας είναι ένας από τους σπουδαιότερους ναούς της αρχαιότητας με μήκος 69,5μ. και πλάτος 30,88μ. Είναι δωρικός ναός με κάποια ιωνικά στοιχεία και αποτελείται από 13.400 μέλη Πεντελικού μαρμάρου. Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι δύο: 1) Η ευμετρία. Το πλάτος προς το μήκος είναι 9 προς 4, η λεγόμενη χρυσή τομή. Η ίδια ακριβώς αναλογία υπάρχει στη διάμετρο των κιόνων, στα μεταξύ τους διαστήματα και στο ύψος του ναού χωρίς τα αετώματα. 2) Οι εκλεπτύνσεις. Όλες οι οριζόντιες και κάθετες επιφάνειες του ναού έχουν καμπυλώσεις. Η κρηπίδα και ο στυλοβάτης (βλ. σχετική εικόνα) έχουν μεγαλύτερο ύψος στο κέντρο κάθε πλευράς απ’ ότι στις άκρες, πράγμα που προσδίδει φυσικότητα στο μνημείο και δημιουργεί αρμονία με τον ορίζοντα. Οι κίονες είναι πιο παχείς προς τα κάτω κι έχουν κλίση προς τα μέσα. Ομοίως και οι τοίχοι του σηκού.  Όπως μια ευθεία γραμμή τραβηγμένη με το χέρι είναι πιο “ζωντανή” από αυτή που είναι τραβηγμένη με χάρακα, έτσι και οι εκλεπτύνσεις αυτές κάνουν το κτίριο να παίζει μόνο του με το φως και να είναι ένα ολοζώντανο μνημείο. Διαθέτει, επίσης, 92 μετόπες, οι οποίες απεικονίζουν τη Γιγαντομαχία, την Κενταυρομαχία, την Αμαζονομαχία και την Άλωση της Τροίας, όλες πρότυπα αγώνα για τους Αθηναίους. Η ζωφόρος, συνολικού μήκους 160 μέτρων, απεικονίζει την πομπή των Μεγάλων Παναθηναίων, τα οποία πραγματοποιούνταν κάθε 4 χρόνια προς τιμήν της Αθηνάς. Για πρώτη φορά αναπαρίστανται άνθρωποι πάνω σε ιερό κτίριο. Έτσι ο άνθρωπος εξισώνεται με το θεό και “προκαλεί” τα θεία, χαρακτηριστικό του “θράσους” της δημοκρατίας και της κλασικής εποχής. Τα αετώματα περιλάμβαναν 50 αγάλματα  και απεικόνιζαν τη γέννηση της Αθηνάς (ανατολικό) και τη μάχη της με τον Ποσειδώνα (δυτικό). Τέλος, οι κίονες αποτελούνται από επιμέρους κομμάτια, τα οποία εφαρμόζουν τέλεια μεταξύ τους δημιουργώντας τη συνέχεια των αρμών των κιόνων. Αυτή η αδιάσπαστη συνέχεια των αρμών γέννησε τη λέξη “αρμονία”.

Τι δε βλέπω;

Ο ναός βασίζεται στο θεμέλιο του προ- Παρθενώνα, ο οποίος καταστράφηκε από τους Πέρσες πριν ολοκληρωθεί. Οικοδομήθηκε στην περίοδο της οικονομικής και πολιτιστικής ακμής της πόλης με έσοδα των μεταλλείων του Λαυρίου και με δάνεια από το συμμαχικό ταμείο. Αρχιτέκτονες ήταν ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης, ενώ ο Φειδίας ήταν υπεύθυνος για το γλυπτικό τμήμα του έργου και για το συντονισμό του εργοταξίου. Εντός του ναού, υπήρχε το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου. Ο ανεξάρτητος χώρος με τους 4 κίονες στα ανατολικά δε διέθετε βωμό, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ίσως χρησίμευε και ως θησαυροφυλάκιο. Ο Παρθενώνας δεν είχε το μαρμάρινο χρυσόλευκο χρώμα που βλέπουμε σήμερα. Αντίθετα, διέθετε ποικιλία χρωμάτων στην ανωδομή. Πολλά από τα γλυπτά του βρίσκονται σήμερα στο μουσείο της Ακρόπολης, κάποια στο Λούβρο, ενώ η πλειοψηφία στο Βρετανικό μουσείο, αφού τα αφαίρεσε βίαια ο λόρδος Έλγιν στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι αναστηλωτικές εργασίες που εκπονούνται σήμερα έχουν δύο βασικούς πυλώνες: Ο πρώτος είναι η αντιμετώπιση της οξείδωσης του σιδερένιου οπλισμού της προηγούμενης αναστήλωσης, με τοποθέτηση αντίστοιχου τιτανίου. Ο δεύτερος είναι η καταγραφή, η τρισδιάστατη σάρωση και η σωστή τοποθέτηση των μελών και θραυσμάτων του ναού, τα οποία αριθμούν περίπου 17.000. Έχουν υπάρξει πολλές διαφορετικές απόψεις ειδικών για τον τρόπο και τους στόχους της αναστήλωσης, ήδη από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας και της μεταφοράς της πρωτεύουσας στην Αθήνα. Όλες όμως είχαν και έχουν ως κοινό όραμα την ανάδειξη, σεβασμό και προστασία του σημαντικότερου ελληνικού μνημείου. Πλέον, η διεθνώς συμφωνημένη πρακτική αποκατάστασης βασίζεται στην αρχή της αναστρεψιμότητας, δηλαδή οτιδήποτε υλοποιείται να μην προκαλεί μόνιμη βλάβη ή αλλοίωση. Ο Παρθενώνας έχει καταστεί η αρχιτεκτονική «προπαίδεια» των αρχιτεκτόνων. Η κατασκευαστική του τελειότητα δεν αφορά μόνο τη μορφή του, αλλά και την άριστη προσαρμογή του στους νόμους της οπτικής και τη συνθετική του αρτιότητα.

Βιβλιογραφία