Τι βλέπω;

Κατά την πρώτη χρονιά των προσφυγικών ροών από τη Μικρά Ασία (1923), στον Πειραιά κατασκευάστηκε περίπου το 20% των προσφυγικών κατοικιών όλης της Ελλάδας. Στόχος ήταν να μειωθούν τα παραπήγματα, να απομακρυνθούν οι πρόσφυγες από δημόσια κτίρια και σταδιακά να αποκτούν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Στην περιοχή της Νίκαιας και συγκεκριμένα εκατέρωθεν της οδού Πέτρου Ράλλη και στους γύρω δρόμους, βλέπουμε δείγματα των πρώτων κατοικιών, οι οποίες μας μεταφέρουν έναν αιώνα πριν. Είναι μικρά μονώροφα ή διώροφα κτίσματα με ένα ή δύο υπνοδωμάτια, τουαλέτα και κήπο, ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις έχει καλυφθεί από επεκτάσεις του κτιρίου. Παρόμοιες οικίες, εξίσου ενδιαφέρουσες, βρίσκουμε στη συνοικία Κερατσίνι και κατά μήκος των παλαιών σιδηροδρομικών γραμμών του Πειραιά.

Τι δε βλέπω;

Αρχικά, οι πρόσφυγες έμεναν σε παραπήγματα με κοινόχρηστες τουαλέτες και πολλοί από αυτούς πέθαιναν από την πείνα και τις ασθένειες. Η κατασκευή κατοικιών ήταν επείγουσα, όχι όμως μόνο για υγειονομικούς και πρακτικούς λόγους, αλλά και για συμβολικούς. Η κατοικία θεωρείτο το κύριο μέσο για την ένταξη των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία, σε ένα πολύ εχθρικό περιβάλλον, όπου οι ντόπιοι και ο φιλοβασιλικός/ αντιβενιζελικός τύπος τους αποκαλούσε «ανατολίτες», «γιαουρτοβαφτισμένους» «αούτηδες», «τουρκόσπορους» και άλλους χαρακτηρισμούς. Οι κατοικίες τους λοιπόν, κατασκευάστηκαν σε άδειες εκτάσεις, πέριξ των τότε πόλεων, ώστε να αποφεύγεται αυτή η τοξική συνύπαρξη. Οι προσφυγικοί συνοικισμοί του Πειραιά προσέλκυσαν βιομηχανικές μονάδες, οι οποίες αποζητούσαν φθηνά εργατικά χέρια. Παράλληλα, ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι από τους συνολικά 77 εργολάβους κατασκευής προσφυγικών οικισμών, οι 34 ήταν πρόσφυγες, όπως ήταν και 5.488 από τους συνολικά 5.900 εργάτες.

Βιβλιογραφία