Λευκός Πύργος- Μουσείο Θεσσαλονίκης

Το τοπόσημο της Θεσσαλονίκης ήταν πύργος των τειχών της πόλης.

Home > Θεσσαλονίκη > Ιστορία και Αρχαιολογία > Κέντρο > Βυζαντινή περίοδος > Λευκός Πύργος- Μουσείο Θεσσαλονίκης

Το μνημείο δεν επιτρέπεται να επισκέπτονται ταυτόχρονα πάνω από 70 άτομα για λόγους καταλληλόλητας συνθηκών θερμοκρασίας και υγρασίας, σύμφωνα με ειδική μελέτη.

Ο πύργος έχει υποστεί πολλές αλλαγές χρήσεων. Μερικές από αυτές ήταν: φυλακή (οθωμανική περίοδος), κέντρο διαβιβάσεων (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος), αποθήκη αρχαιοτήτων (1916), σταθμός της πρώτης ραδιοφωνικής εκπομπής (1927), παρατηρητήριο των Γερμανών (Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος), εγκαταστάσεις αεράμυνας (μέχρι το 1983), μετεωρολογικό εργαστήριο του ΑΠΘ, μουσείο της πόλης (σήμερα).

❮ ❯

Τι βλέπω;

Ο πύργος-σύμβολο της Θεσσαλονίκης. Είναι κυλινδρικός, με ύψος 33,90 μ., διάμετρο 22,70μ. και έξι ορόφους. Στο μέσον περίπου του κορμού του διακοσμείται από έναν πώρινο κοσμήτη. Επιστέφεται από κυλινδρικό πυργίσκο με επάλξεις. Πάνω του κυματίζει η ελληνική σημαία και εδώ γίνεται κάθε μέρα η τελετή υποστολής και έπαρσής της. Σε επάλξεις απολήγει και ο κυρίως κορμός του μνημείου. Αυτές στηρίζονται σε πώρινους κιλλίβαντες που συνδέονται με μικρά τόξα. Τα μικρά τόξα, όπως και μερικά άλλα πρώιμα αναγεννησιακά στοιχεία, είναι ενετικές επιρροές. Από εδώ μπορεί να απολαύσει κανείς εξαιρετικές οπτικές φυγές προς την πόλη αλλά και το Θερμαϊκό κόλπο. Το εσωτερικό του παρουσιάζει ενδιαφέρον, καθώς γύρω από τον κυκλικό πυρήνα με δωμάτια, διαμέτρου 8,50μ., ελίσσεται κοχλιωτά ένα κλιμακοστάσιο μήκους 120μ. Σήμερα ο πύργος στεγάζει το πολύ ενδιαφέρον ψηφιακό μουσείο της ιστορίας της πόλης και στον τελευταίο όροφο μπορεί κανείς να «σερβιριστεί» ψηφιακά πιάτα ελληνικής γαστρονομίας και να παρακολουθήσει τον τρόπο μαγειρικής τους.

Τι δε βλέπω;

Στη θέση του υπήρχε προγενέστερος πύργος, τμήμα της βυζαντινής οχύρωσης. Παρότι σήμερα υψώνεται ανεξάρτητος στην παραλιακή της πόλης, στο παρελθόν αποτελούσε το νοτιοανατολικό πύργο της οχύρωσής της και ήταν πολύ σημαντικό οχυρωματικό έργο της άμυνας του λιμανιού. Μέσω των ανατολικών τειχών συνδεόταν με τον -παρόμοιο κατασκευαστικά- πύργο Τριγωνίου που επιστέφει την Άνω πόλη στα βορειοανατολικά. Ομοίως, μέσω των θαλάσσιων τειχών συνδεόταν και με το φρούριο του Βαρδαρίου στα νοτιοδυτικά. Τα θαλάσσια τείχη και μεγάλο μέρος των ανατολικών ξεκίνησαν να κατεδαφίζονται τον 19ο αι. μέχρι και τις αρχές του 20ου αι. Περιβαλλόταν από οκταγωνικό περίβολο ενισχυμένο με πυργίσκους στις γωνίες. Στη μακρά ιστορία του, ο πύργος έχει αλλάξει κατά καιρούς ονόματα και χρήσεις. Πύργος της Καλαμαριάς, των Γενίτσαρων, του Αίματος είναι κάποιες από τις ονομασίες που μας παραδίδουν οι πηγές. Οι δύο τελευταίες αποδεικνύουν ότι ο πύργος δεν είχε μόνο αμυντική χρήση, αλλά ήταν αρχηγείο του στρατιωτικού σώματος των Γενίτσαρων (οθωμανική περίοδος) και φυλακή βαρυποινιτών. Η παράδοση λέει ότι το σημερινό του όνομα το έλαβε όταν ένας Εβραίος κρατούμενος ασβέστωσε τον πύργο με αντάλλαγμα την ελευθερία του. Μετά την ενσωμάτωση της πόλης στην Ελλάδα, πολλοί ήθελαν να κατεδαφιστεί, γιατί το έβλεπαν ως ένα κακόγουστο σύμβολο της τουρκικής αρχιτεκτονικής. Τελικά, σώθηκε με απόφαση, βάσει της οποίας, χαρακτηρίστηκε ως μνημείο. Η τότε τάση της πλήρους «ελληνικοποίησης» του αστικού τοπίου δεν επικράτησε τελικά. Έτσι ενισχύθηκε το διεθνές πρόσωπο της πόλης, καθώς παρόμοια αρχιτεκτονικά μνημεία υπάρχουν και σε άλλες πόλεις- λιμάνια της Μεσογείου.

Πληροφορίες

Τηλέφωνο: +30 2310 267832
E-mail: [email protected], [email protected]
Website: http://www.lpth.gr/

Βιβλιογραφία

Αναστασιάδης Γ., Χεκίμογλου Ε., (2000), Όταν η Θεσσαλονίκη μπήκε στον 20^ο αιώνα, τα διακόσια σημαντικότερα γεγονότα που συνέβησαν στην πόλη από το 1900 ως το 1910, Θεσσαλονίκη: University Studio Press

Ζαφείρης Χ., (1997), Θεσσαλονίκης Εγκόλπιον, ιστορία, πολιτισμός, η πόλη σήμερα, γεύσεις, μουσεία, μνημεία, διαδρομές, Αθήνα: Εξάντας

Ζαφείρης Χ., (2014), Θεσσαλονίκη, η παρουσία των απόντων, η κληρονομιά Ρωμαίων, Μουσουλμάνων, Εβραίων, Ντονμέδων, Φράγκων, Αρμενίων και Σλάβων, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο

Εldem E., (2015), Μια νέα ματιά σε μια αρχαία πόλη: Η Θεσσαλονίκη στην οθωμανική Αρχαιολογία, στο Καιρίδης Δ. (2015), (επ), Θεσσαλονίκη, μια πόλη σε μετάβαση, 1912- 2012, ΟΦΘ, ΠΕΕΒ, Νavarino Network, Επίκεντρο, σ.127-146

Καραμήτσιος Γ., (2017), Θεσσαλονίκη, 100 μικρές ιστορίες, Ιανός

Κολώνας Β., (2015), Μια νέα ματιά στην αρχαία πολη: Η Θεσσαλονίκη στην οθωμανική αρχαιολογία, 1832- 1912, στο Καιρίδης Δ. (2015), (επ), Θεσσαλονίκη, μια πόλη σε μετάβαση, 1912- 2012, ΟΦΘ, ΠΕΕΒ, Νavarino Network, Επίκεντρο, σ.σ. 256- 265

Κουρκουτίδου- Νικολαϊδου Ε., Τούρτα Α., (1997), Περίπατοι στη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, Αθήνα: Εκδόσεις Καπόν

Τομανάς Κ., (1997), Οι πλατείες της Θεσσαλονίκης μέχρι το 1944, Θεσσαλονίκη: Νησίδες

Τοποθεσία

Χρονολόγιο

Νεότερη και Σύγχρονη εποχή (1912 - )

Αρχές του 20ου αιώνα, αποφασίζεται η μετατροπή του σε πολυθεματικό μουσείο και μετεωρολογικό σταθμό. Το μουσείο έγινε πραγματικότητα περίπου 90 χρόνια μετά.

2006 Λειτουργεί ως Μουσείο της πόλης της Θεσσαλονίκης.

Οθωμανική εποχή (1453- 1912)

Ο τρόπος και τα υλικά κατασκευής του μαρτυρούν ότι χτίστηκε μετά την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους, ίσως στα τέλη του 15ου αι., αντικαθιστώντας ένα βυζαντινό πύργο.