Τι βλέπω;

Ο ναός της Αγίας Σοφίας είναι από τα σημαντικότερα μνημεία του χριστιανικού κόσμου. Πρόκειται για σταυροειδή ναό με ασυνήθιστο τρούλο, ο οποίος ανήκει στη δεύτερη οικοδομική φάση και στηρίζεται σε 4 μεγάλους, αλλά και μικρότερους μαρμάρινους κίονες. Τα κιονόκρανα της βόρειας κιονοστοιχίας είναι του 5ου- 6ου αιώνα μ.Χ. και προέρχονται από πρωιμότερη βασιλική που βρισκόταν στο χώρο. Τα κιονόκρανα της νότιας καταστράφηκαν από την πυρκαγιά του 1890 και αντικαταστάθηκαν με γύψινα. Το βόρειο και το νότιο κλίτος στεγάζονται με ημικυλινδρικές καμάρες και το τύμπανο του τρούλου έχει σχήμα τετραγώνου εξωτερικά, με τρία παράθυρα σε κάθε όψη. Τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες χρονολογούνται σε διαφορετικές περιόδους, δηλαδή τον 8ο αιώνα (καμάρα ιερού, ο μεγάλος σταυρός στον έναστρο κύκλο και τα μονογράμματα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΣΤ, της μητέρας του Ειρήνης και του μητροπολίτη Θεόφιλου), τον 9ο αιώνα (η ψηφιδωτή σύνθεση του θόλου, με θέμα την Ανάληψη του Χριστού, αποτελώντας ένα από τα σημαντικότερα έργα βυζαντινής τέχνης, κυρίως λόγω χρωμάτων και ρεαλιστικών χαρακτηριστικών, ως επιρροές του γόνιμου κλασικισμού κατά την περίοδο της δυναστείας των Μακεδόνων), τον 11ο και 12ο αιώνα (τμήμα της Ένθρονης Θεοτόκου και οι παραστάσεις μοναχών και αγίων στα παράθυρα του εξωνάρθηκα).

Τι δε βλέπω;

Κατασκευάστηκε πάνω σε ερείπια πεντάκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, η οποία επίσης είχε κατασκευαστεί πάνω σε ρωμαϊκά κτίσματα και πιθανότατα καταστράφηκε από σεισμό το 620. Ο δημιουργός του ναού έλαβε σοβαρά υπόψη τα θεμέλια του προγενέστερου ναού και προσάρμοσε το αρχικά φιλόδοξο σχέδιό του. Για παράδειγμα, ο τύπος του ιερού ήταν αποτέλεσμα μιας τεχνικής λύσης και δεν εντάσσεται σε καμία αρχιτεκτονική παράδοση. Ο ναός είναι αφιερωμένος στη Σοφία και το Λόγο του Θεού και είναι από τα πρώτα μνημεία της μεταβαλλόμενης -σε βυζαντινή πόλη- Θεσσαλονίκης, μιμούμενη τον ομώνυμο ναό της Κωνσταντινούπολης. Η πρωιμότερη βασιλική υπήρξε η πρώτη επισκοπική εκκλησία της πόλης. Έπειτα, η Αγία Σοφία κατέστη μητρόπολη της συμβασιλεύουσας Θεσσαλονίκης (βασιλεύουσα πόλη ήταν η Κωνσταντινούπολη) και πριν γίνει τζαμί τον 16ο αιώνα, ονομαζόταν και “Μεγάλη Εκκλησιά”. Στο ναό αυτόν και στην παρακείμενη πλατεία πραγματοποιήθηκαν τα μεγαλύτερα εθνικοθρησκευτικά γεγονότα της πόλης (δοξολογίες, διαδηλώσεις, κηδείες υψηλών προσώπων κ.α.). Επίσης μέσα στην εκκλησία έχουν βρεθεί τάφοι εξεχόντων εκκλησιαστικών προσώπων. Σήμερα, μαζί με το ναό του Αγίου Δημητρίου και το μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γρηγορίου, αποτελεί μέρος της καρδιάς της πίστης των σύγχρονων Θεσσαλονικέων.

Πληροφορίες

• Διεύθυνση: Πλατεία Αγίας Σοφίας

Βιβλιογραφία