Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors
Search in posts
Search in pages

Ναός Αγίας Σοφίας

Ο ναός της Αγίας Σοφίας είναι σταυροειδής, ο πρώτος με τρούλο στη Θεσσαλονίκη και είναι από τα σημαντικότερα μνημεία του χριστιανικού κόσμου.

  1. Νεότερη και Σύγχρονη εποχή (1912 - )


    1912 Ξαναλειτούργησε ως χριστιανικός ναός.

    1913 Η βουλγαρική φρουρά είχε οχυρωθεί μέσα στο ναό κατά την αιματηρή μάχη με τους Έλληνες στρατιώτες.

  2. Οθωμανική εποχή (1453- 1912)


    1523 Κατά το έτος αυτό ή το επόμενο, μετατράπηκε σε τζαμί.

    1890 Καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά. Οι Τούρκοι την επισκεύασαν στις αρχές του 20ου αιώνα υπό την επίβλεψη του βυζαντινολόγου Καρόλου Ντηλ, προσθέτοντας διάκοσμο, σωζόμενο έως σήμερα. Ήδη από τα τέλη της Οθωμανικής περιόδου, είχε ξεκινήσει το ενδιαφέρον για τα βυζαντινά μνημεία, τόσο από επιστήμονες (εντός και εκτός αυτοκρατορίας) όσο και από την Πύλη.

  3. Βυζαντινή εποχή (331 μ.Χ.- 1453)


    Κατασκευάστηκε κατά τον 7ο ή τον 8ο αιώνα. Ως κτήτορας του ναού αναφέρεται ο αρχιεπίσκοπος Παύλος. Εδώ ήταν το διοικητικό κέντρο της πόλης.

    1204 Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (έως το 1224) μετατράπηκε σε καθεδρικό ναό καθολικών.

  4. Ρωμαϊκή εποχή (30 π.Χ.- 330 μ.Χ.)


  5. Ελληνιστική εποχή (322- 31 π.Χ)


  6. Κλασική εποχή (478-323 π.Χ)


  7. Αρχαϊκή εποχή (800-479 π.Χ)


  8. Γεωμετρική εποχή (-1100- 800 π.Χ)


  9. Προϊστορία (-1100 π.Χ.)


Τι βλέπω;

Ο ναός της Αγίας Σοφίας είναι από τα σημαντικότερα μνημεία του χριστιανικού κόσμου. Πρόκειται για σταυροειδή ναό με ασυνήθιστο τρούλο, ο οποίος ανήκει στη δεύτερη οικοδομική φάση και στηρίζεται σε 4 μεγάλους, αλλά και μικρότερους μαρμάρινους κίονες. Τα κιονόκρανα της βόρειας κιονοστοιχίας είναι του 5ου- 6ου αιώνα μ.Χ. και προέρχονται από πρωιμότερη βασιλική που βρισκόταν στο χώρο. Τα κιονόκρανα της νότιας καταστράφηκαν από την πυρκαγιά του 1890 και αντικαταστάθηκαν με γύψινα. Το βόρειο και το νότιο κλίτος στεγάζονται με ημικυλινδρικές καμάρες και το τύμπανο του τρούλου έχει σχήμα τετραγώνου εξωτερικά, με τρία παράθυρα σε κάθε όψη. Τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες χρονολογούνται σε διαφορετικές περιόδους, δηλαδή τον 8ο αιώνα (καμάρα ιερού, ο μεγάλος σταυρός στον έναστρο κύκλο και τα μονογράμματα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΣΤ, της μητέρας του Ειρήνης και του μητροπολίτη Θεόφιλου), τον 9ο αιώνα (η ψηφιδωτή σύνθεση του θόλου, με θέμα την Ανάληψη του Χριστού, αποτελώντας ένα από τα σημαντικότερα έργα βυζαντινής τέχνης, κυρίως λόγω χρωμάτων και ρεαλιστικών χαρακτηριστικών, ως επιρροές του γόνιμου κλασικισμού κατά την περίοδο της δυναστείας των Μακεδόνων), τον 11ο και 12ο αιώνα (τμήμα της Ένθρονης Θεοτόκου και οι παραστάσεις μοναχών και αγίων στα παράθυρα του εξωνάρθηκα).

Τι δε βλέπω;

Κατασκευάστηκε πάνω σε ερείπια πεντάκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, η οποία επίσης είχε κατασκευαστεί πάνω σε ρωμαϊκά κτίσματα και πιθανότατα καταστράφηκε από σεισμό το 620. Ο δημιουργός του ναού έλαβε σοβαρά υπόψη τα θεμέλια του προγενέστερου ναού και προσάρμοσε το αρχικά φιλόδοξο σχέδιό του. Για παράδειγμα, ο τύπος του ιερού ήταν αποτέλεσμα μιας τεχνικής λύσης και δεν εντάσσεται σε καμία αρχιτεκτονική παράδοση. Ο ναός είναι αφιερωμένος στη Σοφία και το Λόγο του Θεού και είναι από τα πρώτα μνημεία της μεταβαλλόμενης -σε βυζαντινή πόλη- Θεσσαλονίκης, μιμούμενη τον ομώνυμο ναό της Κωνσταντινούπολης. Η πρωιμότερη βασιλική υπήρξε η πρώτη επισκοπική εκκλησία της πόλης. Έπειτα, η Αγία Σοφία κατέστη μητρόπολη της συμβασιλεύουσας Θεσσαλονίκης (βασιλεύουσα πόλη ήταν η Κωνσταντινούπολη) και πριν γίνει τζαμί τον 16ο αιώνα, ονομαζόταν και “Μεγάλη Εκκλησιά”. Στο ναό αυτόν και στην παρακείμενη πλατεία πραγματοποιήθηκαν τα μεγαλύτερα εθνικοθρησκευτικά γεγονότα της πόλης (δοξολογίες, διαδηλώσεις, κηδείες υψηλών προσώπων κ.α.). Επίσης μέσα στην εκκλησία έχουν βρεθεί τάφοι εξεχόντων εκκλησιαστικών προσώπων. Σήμερα, μαζί με το ναό του Αγίου Δημητρίου και το μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γρηγορίου, αποτελεί μέρος της καρδιάς της πίστης των σύγχρονων Θεσσαλονικέων.

Πληροφορίες

  • Διεύθυνση: Πλατεία Αγίας Σοφίας

Βιβλιογραφία

Αθανασίου Φ., Ζυγομαλάς Δ., Κονιόρδος Β., Μακρή Ε., Στεριώτου Ι., (2009), Περίπατοι κληρονομιάς στη Θεσσαλονίκη, Κέντρο Ιστορίας Δήμου Θεσσαλονίκης, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, παράρτημα Θεσσαλονίκης

Βελένης Γ., (2003), Μεσοβυζαντινή ναοδομία στη Θεσσαλονίκη, Ακαδημία Αθηνών

Ζαφείρης Χ., (1997), Θεσσαλονίκης Εγκόλπιον, ιστορία, πολιτισμός, η πόλη σήμερα, γεύσεις, μουσεία, μνημεία, διαδρομές, Αθήνα: Εξάντας

 

Κουρκουτίδου- Νικολαϊδου Ε., Τούρτα Α., (1997), Περίπατοι στη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, Αθήνα: Εκδόσεις Καπόν

Musée Albert-Kahn , (2000), Θεσσαλονίκη, οι τύχες των Βαλκανίων, Μουσείο Μπενάκη

Βελένης Γ., (2003), Μεσοβυζαντινή ναοδομία στη Θεσσαλονίκη, Ακαδημία Αθηνών,

Τρακασοπούλου- Τζήμου Κ., (2015), Η μέριμνα για τα μνημεία στη νεότερη Θεσσαλονίκη, αντιλήψεις και πρακτικές, στο Καιρίδης Δ. (2015), (επ), Θεσσαλονίκη, μια πόλη σε μετάβαση, 1912- 2012, ΟΦΘ, ΠΕΕΒ, Νavarino Network, Επίκεντρο, σ. 504-529