Τι βλέπω;

Πρόκειται για τη μοναδική σωζόμενη παλαιοχριστιανική βασιλική της πόλης και της ανατολικής Μεσογείου, διατηρώντας τη μορφή που είχε τον 5ο αιώνα μ.Χ. Επίσης, είναι η πρώτη εκκλησία της πόλης που μετατράπηκε σε τζαμί κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου, γι’ αυτό και σε κίονα χαράχτηκε στα αραβικά: “Ο Σουλτάνος Μουράτ Χαν κατέκτησε την πόλη Θεσσαλονίκη, έτος (Εγίρας) 883”, δηλαδή το 1430″. Η Αχειροποίητος είναι τρίκλιτη βασιλική με ξύλινη στέγη. Τα κλίτη χωρίζονται μεταξύ τους με μαρμάρινες κιονοστοιχίες, οι οποίες οδηγούν στο Άγιο Βήμα. Το κεντρικό κλίτος έχει πλάτος 14,2μ. και ο ναός έχει συνολικές διαστάσεις 52 x 31 μ. Στις απολήξεις τους υπάρχει το βαπτιστήριο και το μεταβυζαντινό παρεκκλήσι της Αγίας Ειρήνης. Το βαπτιστήριο σήμερα χρησιμοποιείται ως παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής. Από ψηφιδωτά σώζονται μόνο κάποια από τις εσωτερικές τοξοστοιχίες του ισογείου και του υπερώου, γεμάτα από φυτικά, γεωμετρικά και θρησκευτικά μοτίβα. Η καλλιτεχνική αξία των ψηφιδωτών αυτών επιβεβαιώνει την ύπαρξη σημαντικών καλλιτεχνικών εργαστηρίων στην πόλη την εποχή εκείνη. Τέλος, οι περισσότερες τοιχογραφίες καταστράφηκαν όταν μετατράπηκε σε τζαμί. Σώζονται μόνο μερικές μορφές στρατιωτικών αγίων σε καλή κατάσταση στο νότιο τοίχο, της εποχής της Φραγκοκρατίας (περίπου 1200-1225).

Τι δε βλέπω;

Ο ναός κατασκευάστηκε πάνω σε ρωμαϊκά λουτρά και ήταν αφιερωμένος στην Παναγία τη Θεοτόκο. Ως Παναγία Αχειροποίητος εντοπίζεται πρώτη φορά σε έγγραφο του 1320. Η προσωνυμία «Αχειροποίητος», οφείλεται στην εικόνα της Παναγίας ∆εομένης με την επωνυμία αυτή, επειδή θεωρούσαν ότι δημιουργήθηκε από θαύμα. Επί Οθωμανικών χρόνων, αποτέλεσε το επίσημο τέμενος των Τούρκων και ονομαζόταν Εσκί Τζαμί ή Τζουμά. Για τους χριστιανούς ονομαζόταν ναός Μεγάλης Παναγίας ή της Αγίας Παρασκευής. Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο φιλοξένησε οικογένειες προσφύγων και μερικά χρόνια αργότερα λειτούργησε ξανά ως χριστιανικός ναός.

Πληροφορίες

• Διεύθυνση: Αγίας Σοφίας 56

Βιβλιογραφία