Ερέχθειο

Τι βλέπω;

Το Ερέχθειο αντικατέστησε τον κατεστραμμένο από τους Πέρσες ναό της Αθηνάς Πολιάδος, του οποίου τα θεμέλια βλέπουμε μεταξύ Ερεχθείου και Παρθενώνα. Έχει ιδιαίτερη διαρρύθμιση κυρίως λόγω της διαφοράς ύψους ανάμεσα στο ανατολικό και το δυτικό τμήμα αλλά και λόγω των διαφορετικών λατρειών που εξυπηρετούσε ο ναός. Στη βόρεια πλευρά η πρόσταση έχει 6 ιωνικούς κίονες και περιέκλειε το σημείο όπου ο Ποσειδώνας χτύπησε την τρίαινά του. Στη νότια πλευρά υπάρχουν 6 αγάλματα Κόρων (Καρυάτιδες), οι οποίες στηρίζουν την οροφή. Γι’ αυτό άλλωστε ο καλλιτέχνης έκανε πλούσιες τις κόμες τους, ώστε να μη σπάσει ο λαιμός τους από το βάρος της οροφής. Τα συγκεκριμένα γλυπτά είναι αντίγραφα, καθώς τα πέντε από τα έξι γνήσια βρίσκονται εντός του μουσείου Ακρόπολης για την καλύτερη προστασία τους. Το έκτο βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο, μετά την αφαίρεσή του από το Λόρδο Έλγιν. Κάτω από την πρόσταση αυτή βρισκόταν ο τάφος του αρχηγέτη της πόλης, του Κέκροπα. Η αρχιτεκτονική του κτιρίου είναι πρωτοποριακή, διότι καταφέρνει να ενσωματώσει πολλές διαφορετικές λειτουργίες, στοιχεία και λατρείες σε έναν ενιαίο και αρμονικό χώρο. Ο Παρθενώνας είναι κυρίως δωρικού ρυθμού και συμμετρικός, ενώ το Ερέχθειο ιωνικού με ποικιλία σχημάτων στις προσόψεις και τις κατόψεις. Ο ιωνικός ρυθμός αναπτύχθηκε στις ελληνικές πόλεις της ανατολής (Μικρά Ασία), ενώ ο δωρικός στο δυτικό ελληνικό κόσμο και την Πελοπόννησο. Οι Αθηναίοι θεωρούσαν ότι βρίσκονταν στο σταυροδρόμι αυτών των δύο κόσμων.

Τι δε βλέπω;

Το ανατολικό τμήμα του ναού ήταν αφιερωμένο στην Αθηνά Πολιάδα και εδώ υπήρχε το “ουρανοκατέβατο” ξόανο πάνω στο οποίο οι Αθηναίοι τοποθετούσαν το πέπλο της γιορτής των Παναθηναίων. Το δυτικό τμήμα μάλλον χωριζόταν σε δύο επιμέρους τμήματα. Σε ιστορικό και κοινωνικό επίπεδο, το Ερέχθειο συνδεόταν με τις παραδόσεις των Αθηναίων, αντίθετα με τον Παρθενώνα που συμβόλιζε την πρόοδο. Όπως χαρακτηριστικά λέει ο Μανόλης Κορρές:

“Το Ερέχθειο έχει μια ιδιοσυγκρασιακή διάταξη των χώρων, μια ανυπέρβλητη πρωτοτυπία. Υπάρχει λόγος. Είναι το μνημείο της αυτοχθονίας, κοιτάζει το παρελθόν, ενώ ο Παρθενών κοιτάζει προς το μέλλον. Ο Παρθενώνας είναι το μανιφέστο της Αθηναϊκής υπερδύναμης. Είναι σαν να λέει: ξεκινάμε από εδώ για να κατακτήσουμε την Ελλάδα. Το Ερέχθειο είναι το παρελθόν, η αυτογνωσία. Εκεί στεγάζεται η ειρηνική Αθηνά η Πολιάς, η οποία προστατεύει τον οίκο της και τις ειρηνικές εργασίες. Στον Παρθενώνα είναι ο πόλεμος. Η Παρθένος Αθηνά είναι όρθια με τα όπλα στο χέρι. Και ο χρυσός στα θεμέλια προοριζόταν για τη χρηματοδότηση του πολέμου. Ακόμα και το ένδυμα της Αθηνάς μπορούσε να στηρίξει τη μισθοδοσία του στρατού για πολλούς μήνες. Ο Παρθενώνας είναι ο πόλεμος και το Ερέχθειο η ειρήνη. Δε μπορούσε να υπάρξει κράτος χωρίς αυτά τα δύο σύμβολα”

Βιβλιογραφία