Ναός Παναγίας Παντάνασσας

Τι βλέπω;

Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και από πατριαρχικό σιγίλλιο του 1678 πληροφορούμαστε ότι τότε ονομαζόταν «Μέγα Μοναστήριον», αφού μετατράπηκε σε καθολικό του γυναικείου μοναστηριού που κάλυπτε σχεδόν όλη τη σημερινή πλατεία, γνωρίζοντας μεγάλη ακμή. Είναι τρίκλιτη βασιλική και το κεντρικό κλίτος είναι υπερυψωμένο. Είναι κτισμένος με ακανόνιστους λίθους και έχει εντοιχισμένα spolia. Οι εσωτερικοί κίονες έχουν κορινθιακά κιονόκρανα και η κύρια είσοδος του ναού είναι η δυτική, στην οποία βλέπουμε τρεις μεγάλες πόρτες. Οι αρχικές τοιχογραφίες δε σώζονται. Ανάμεσα στις νεότερες είναι και μερικές του Φώτη Κόντογλου (1932). Το κωδωνοστάσιο προστέθηκε το 1911, γι’ αυτό και η νεοκλασικίζουσα αρχιτεκτονική του. Αντικατέστησε το παλαιότερο του 1890 που βρισκόταν στην κεντρική είσοδο.

Τι δε βλέπω;

Ο αρχικός βυζαντινός ναός του 10^ου ή 11^ου αιώνα, αλλά και ο μεταγενέστερος του 15^ου ή 16^ου αιώνα ισοπεδώθηκαν. Ακόμα και ο ανακατασκευασμένος ναός που βλέπουμε σήμερα, υπέστη σοβαρές αλλαγές και έχει αλλοιωθεί σημαντικά η αρχική του μορφή. Η μονή καταστράφηκε από τον Morosini, αλλά διασώθηκε ο ναός. Κατά την Φραγκοκρατία αποτέλεσε ανδρικό μοναστήρι και προσαρτήθηκε ως μετόχι της Μονής Καισαριανής. Τότε ήταν και η περίοδος ακμής της. Αιώνες μετά, αναφέρεται ως «Μέγα Μοναστήριον» και αποτέλεσε καθολικό του γυναικείου μοναστηριού. Έπειτα, έγινε ενοριακός ναός και μετά την Ελληνική Επανάσταση άρχισε να παρακμάζει, οπότε προέκυψε η ονομασία «Μοναστηράκι» ή «Μικρομονάστηρο», εξού και η σημερινή ονομασία της ευρύτερης περιοχής. Η μονή εφοδίαζε το παζάρι με υφαντά, καθώς ήταν κέντρο υφαντικής. Λέγεται, επίσης, ότι εδώ τιμωρούνταν οι γυναίκες που «παρεκτρέπονταν», κάνοντας καταναγκαστική εργασία στους αργαλειούς. Παράλληλα, εδώ εργάζονταν για να επιβιώσουν και οι «απροστάτευτες» γυναίκες της Αθήνας.

Πληροφορίες

• Διεύθυνση: Πλατεία Μοναστηρακίου

Βιβλιογραφία