Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors
Search in posts
Search in pages

Προσφυγικά και Εργατικές Κατοικίες Καισαριανής

Λειτουργικότητα και αξιοποίηση του χώρου στο μέγιστο είναι τα βασικά γνώρισματα των προσφυγικών και εργατικών κατοικιών.

  1. Νεότερη και Σύγχρονη εποχή (1821 - )


    1923 Η στρατιωτική ελληνική κυβέρνηση ζήτησε δάνειο από την Κοινωνία των Εθνών για να αντιμετωπίσει την κατάσταση.

    1929 Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920, οι προσφυγικές κατοικίες είναι μονοκατοικίες ή διώροφες κατοικίες. Με νόμο του 1929 ανοίγει ο δρόμος για την κατασκευή πολυώροφων κτιρίων.

    1933 Οι προσφυγικοί οικισμοί ξεκίνησαν να κατασκευάζονται πιο οργανωμένα. Μέσα σε αυτούς είναι και της Καισαριανής.

  2. Οθωμανική εποχή (1453- 1821)


  3. Βυζαντινή εποχή (331 μ.Χ.- 1453)


  4. Ρωμαϊκή εποχή (30 π.Χ.- 330 μ.Χ.)


  5. Ελληνιστική εποχή (322- 31 π.Χ)


  6. Κλασική εποχή (478-323 π.Χ)


  7. Αρχαϊκή εποχή (800-479 π.Χ)


  8. Γεωμετρική εποχή (-1100- 800 π.Χ)


  9. Προϊστορία (-1100 π.Χ.)


Τι βλέπω;

Η Καισαριανή σήμερα θεωρείται μια ακμάζουσα μεσοαστική συνοικία, η οποία «γεννήθηκε» μέσα από τον προσφυγικό οικισμό της περιοχής, περίπου 100 χρόνια πριν. Λίγα κτίσματα θυμίζουν την εποχή εκείνη. Από τα πρώτα διώροφα προσφυγικά σπίτια σώζονται ελάχιστα. Σήμερα βλέπουμε κυρίως τις μετέπειτα προσφυγικές και εργατικές πολυκατοικίες της δεκαετίας του 1950. Στα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά των πολυκατοικιών αυτών είναι η λειτουργικότητα, η αξιοποίηση των χώρων, ο επαρκής αερισμός και φωτισμός  των διαμερισμάτων, οι ανοιχτές πλατείες και το πράσινο. Ήδη όμως, οι προγενέστερες, μεσοπολεμικές κατοικίες κινούνταν στην ίδια λογική και παραμένουν πολύ ενδιαφέροντα δείγματα της μεσοπολεμικής αρχιτεκτονικής του μοντερνισμού. Σε ορισμένα κτίρια, έχουν διατηρηθεί και οι τρύπες από πυροβολισμούς των Δεκεμβριανών του 1944, τα οποία ήταν η αιματηρότερη σύγκρουση του ελληνικού εμφυλίου εντός της πρωτεύουσας.

Τι δε βλέπω;

Περίπου ένα εκατομμύριο Έλληνες πρόσφυγες έφτασαν το 1922 και μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ακόμα, μετά την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης. Η στεγαστική τους αποκατάσταση και οι πόλεμοι που ακολούθησαν (Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Εμφύλιος) υπήρξαν οι μεγαλύτερες προκλήσεις του 20ου αιώνα για το ελληνικό κράτος. Μέχρι να κατασκευαστούν βασικές υποδομές, οι πρόσφυγες διέμεναν σε δημόσια κτίρια, ναούς και παραπήγματα, έχοντας ταυτόχρονα να αντιμετωπίσουν υγειονομικούς κινδύνους (π.χ. χολέρα) και την εχθρότητα των ντόπιων Ελλήνων, οι οποίοι προέβαιναν σε πογκρόμ και τους αποκαλούσαν «Τούρκους», «τουρκόσπορους», «σκατοογλούδες» κ.α. Τα αρχικά παραπήγματα είχαν ορθοκανονική διάταξη με κοινά λουτρά και άλλους χώρους υγιεινής. Οι οικισμοί αυτοί κατασκευάστηκαν σε περιοχές «κενές», μακριά από τις ήδη κατοικημένες, καθώς οι επιτάξεις είχαν οικονομικό και πολιτικό κόστος και η εχθρότητα μεταξύ ντόπιων και προσφύγων οξυνόταν με τη συστέγασή τους. Ο προσφυγικός πληθυσμός, όπως και αυτός της Καισαριανής, υπέστη διπλό σοκ. Το αρχικό ήταν ο ξεριζωμός από τις πατρογονικές τους εστίες και το δεύτερο ήταν η «βίαιη» αστικοποίησή τους. Πολλοί από αυτούς ζούσαν μακριά από αστικά κέντρα και ξαφνικά βρέθηκαν να ζουν –αναγκασμένοι και όχι από επιλογή- σε μεγάλες πόλεις και διαμερίσματα.

Βιβλιογραφία

Γιαννακόπουλος Γ., (2003), Η Ελλάδα με τους πρόσφυγες, στο Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770- 2000, τ.7, σ.σ. 89-100

Καρδαμίτση- Αδάμη Μ., (2003), Αρχιτεκτονική, παλαιά ρεύματα και σύγχρονες λύσεις, στο Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770- 2000, τ.7, σ.σ. 211- 234

Λεοντίδου Λ., (2016), Φτωχογειτονιές της ελπίδας, στο Ιστορία μιας πόλης, μέρος 3ο, σ.σ. 50-57, Lifo

Λιανός Ν.Α., (2016), Η στεγαστική αποκατάσταση των προσφύγων, στο Ιστορία μιας πόλης, μέρος 3ο, σ.σ. 40-49, Lifo

Μαγκλίνης Η., (2013), Η πρωτεύουσα των προσφύγων, στο Ιστορία μιας πόλης, μέρος 1ο, σ.σ. 21-27, Lifo

Μπελαβίλας Ν., (2021), Ιστορία της πόλης του Πειραιά, 19ος και 20ος αιώνας, εκδόσεις Αλεξάνδρεια

Συλλογικό έργο, (χ.χ.), Αθήνα, τεκμήρια φωτογραφικού αρχείου, Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης