Τι βλέπω;

Τα βυζαντινά τείχη της Θεσσαλονίκης είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά μνημεία της πόλης, διατηρημένα σε αρκετά καλή κατάσταση. Ξεκίνησαν να κατασκευάζονται από τα ελληνιστικά χρόνια, αλλά η κύρια μορφή τους είναι αυτή του 4ου αιώνα μ.Χ., αν και συντηρήθηκαν και συμπληρώθηκαν και κατά τους αιώνες που ακολούθησαν. Τα εναπομείναντα μέρη των τειχών χωρίζονται σε ανατολικά, βόρεια και δυτικά και αποτελούνται από λίθους, τούβλα, πλίνθους με κονίαμα και εντοιχισμένα μαρμάρινα τμήματα από ελληνιστικά και ρωμαϊκά μνημεία της πόλης. Αν δούμε τα τείχη σε κάτοψη, διακρίνεται η εναλλαγή ορθογώνιων πύργων και αμυντικών τριγωνικών προβόλων, ιδίως στα πεδινά σημεία που αυτά ήταν πιο ευάλωτα. Στο βόρειο τείχος εφάπτεται ο περίβολος της ακρόπολης, ενώ στο ανατολικό υπάρχει ο Πύργος του Ορμίσδα (πιθανόν διοικητής επί αυτοκράτορα Θεοδοσίου) με την επιγραφή ότι αυτός οχύρωσε την πόλη με απόρθητα τείχη.

Τι δε βλέπω;

Τα τείχη αυτά είχαν συνολικό μήκος 8χλμ., αλλά σήμερα σώζονται τα 4,3 χλμ., κυρίως διότι το μεγαλύτερο μέρος των ανατολικών κατεδαφίστηκε το 1873 και το 1902 (Οθωμανική περίοδος), όπως και αυτά από την πλευρά της θάλασσας, στο πλαίσιο επέκτασης, εξωραϊσμού και εξευρωπαϊσμού της πόλης. Το ύψος τους ήταν 10-12 μέτρα, αν και σε ορισμένα σημεία φτάνουν τα 15 μέτρα. Διέθεταν πολλές πύλες και δεν ήταν μόνο η κύρια αμυντική γραμμή της πόλης, αλλά και το διακριτό όριο μεταξύ άστεως και αγροτικού χώρου. Στα δυτικά, υπάρχει η Ληταία Πύλη (προς Πλατεία Βαρδάρη), η δεύτερη κεντρικότερη της πόλης και λίγο πιο δίπλα υπήρχε η Χρυσή Πύλη, δηλαδή η κεντρική είσοδος της πόλης, από όπου ξεκινούσε η κεντρική οδός Via Regia (σημερινή Εγνατία). Επί ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, στην εσωτερική πλευρά του δυτικού τείχους βρισκόταν το θρησκευτικό κέντρο της πόλης. Επίσης, στα ανατολικά τείχη υπήρχαν τρείς πύλες, η Νέα Χρυσή Πύλη, η Πύλη των Ασωμάτων και η Πύλη Ρώμα.

Βιβλιογραφία