Βυζαντινά Τείχη
Τα τείχη ξεκίνησαν να κατασκευάζονται από τα ελληνιστικά χρόνια, αλλά η κύρια μορφή (τα Βυζαντινά Τείχη) τους είναι αυτή του 4ου αιώνα μ.Χ.
Νεότερη και Σύγχρονη εποχή (1912 - )
1970 Από το 1970 και μετά, ξεκινούν σωστικές επεμβάσεις και αναστηλώσεις, οι οποίες εντατικοποιούνται από το 1996 και έπειτα λόγω χρηματοδότησης από ευρωπαϊκά προγράμματα.
Οθωμανική εποχή (1453- 1912)
1700 Ο Dapper καταγράφει 40 πύργους. Έναν αιώνα αργότερα, είχαν μειωθεί σημαντικά.
1869 Από το 1869 έως το 1874 κατεδαφίζονται σταδιακά τα παραθαλάσσια τείχη και έως τις αρχές του 20ου αιώνα αφαιρούνται τμήματα και των δυτικών και ανατολικών τειχών.
Βυζαντινή εποχή (331 μ.Χ.- 1453)
Απέκτησαν την κύρια μορφή τους κατά τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ.
904 μ.Χ. Oι Σαρακηνοί επιτέθηκαν στην πόλη και προκάλεσαν σοβαρές καταστροφές στα τείχη.
1342 Οι Ζηλωτές βασάνιζαν και πετούσαν τους Ησυχαστές από τα τείχη, βρίσκοντας φρικτό θάνατο.
1355 Δίπλα από την ανατολική "πορτάρα" διανοίχτηκε η πύλη της αυτοκράτειρας Άννας Παλαιολογίνας.
Ρωμαϊκή εποχή (30 π.Χ.- 330 μ.Χ.)
3ος αιώνας μ.Χ.: Ενισχύθηκαν τα τείχη και η Χρυσή Πύλη ενσωματώθηκε στα δυτικά τείχη.
Ελληνιστική εποχή (322- 31 π.Χ)
316- 315 π.Χ. Ίδρυση της Θεσσαλονίκης από τον Κάσσανδρο. Δημιουργία οχυρωματικού περιβόλου.
Κλασική εποχή (478-323 π.Χ)
Αρχαϊκή εποχή (800-479 π.Χ)
Γεωμετρική εποχή (-1100- 800 π.Χ)
Προϊστορία (-1100 π.Χ.)
Τι βλέπω;
Τα βυζαντινά τείχη της Θεσσαλονίκης είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά μνημεία της πόλης, διατηρημένα σε αρκετά καλή κατάσταση. Ξεκίνησαν να κατασκευάζονται από τα ελληνιστικά χρόνια, αλλά η κύρια μορφή τους είναι αυτή του 4ου αιώνα μ.Χ., αν και συντηρήθηκαν και συμπληρώθηκαν και κατά τους αιώνες που ακολούθησαν. Τα εναπομείναντα μέρη των τειχών χωρίζονται σε ανατολικά, βόρεια και δυτικά και αποτελούνται από λίθους, τούβλα, πλίνθους με κονίαμα και εντοιχισμένα μαρμάρινα τμήματα από ελληνιστικά και ρωμαϊκά μνημεία της πόλης. Αν δούμε τα τείχη σε κάτοψη, διακρίνεται η εναλλαγή ορθογώνιων πύργων και αμυντικών τριγωνικών προβόλων, ιδίως στα πεδινά σημεία που αυτά ήταν πιο ευάλωτα. Στο βόρειο τείχος εφάπτεται ο περίβολος της ακρόπολης, ενώ στο ανατολικό υπάρχει ο Πύργος του Ορμίσδα (πιθανόν διοικητής επί αυτοκράτορα Θεοδοσίου) με την επιγραφή ότι αυτός οχύρωσε την πόλη με απόρθητα τείχη.
Τι δε βλέπω;
Τα τείχη αυτά είχαν συνολικό μήκος 8χλμ., αλλά σήμερα σώζονται τα 4,3 χλμ., κυρίως διότι το μεγαλύτερο μέρος των ανατολικών κατεδαφίστηκε το 1873 και το 1902 (Οθωμανική περίοδος), όπως και αυτά από την πλευρά της θάλασσας, στο πλαίσιο επέκτασης, εξωραϊσμού και εξευρωπαϊσμού της πόλης. Το ύψος τους ήταν 10-12 μέτρα, αν και σε ορισμένα σημεία φτάνουν τα 15 μέτρα. Διέθεταν πολλές πύλες και δεν ήταν μόνο η κύρια αμυντική γραμμή της πόλης, αλλά και το διακριτό όριο μεταξύ άστεως και αγροτικού χώρου. Στα δυτικά, υπάρχει η Ληταία Πύλη (προς Πλατεία Βαρδάρη), η δεύτερη κεντρικότερη της πόλης και λίγο πιο δίπλα υπήρχε η Χρυσή Πύλη, δηλαδή η κεντρική είσοδος της πόλης, από όπου ξεκινούσε η κεντρική οδός Via Regia (σημερινή Εγνατία). Επί ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, στην εσωτερική πλευρά του δυτικού τείχους βρισκόταν το θρησκευτικό κέντρο της πόλης. Επίσης, στα ανατολικά τείχη υπήρχαν τρείς πύλες, η Νέα Χρυσή Πύλη, η Πύλη των Ασωμάτων και η Πύλη Ρώμα.
Βιβλιογραφία
Ζαφείρης Χ., (1997), Θεσσαλονίκης Εγκόλπιον, ιστορία, πολιτισμός, η πόλη σήμερα, γεύσεις, μουσεία, μνημεία, διαδρομές, Αθήνα: Εξάντας
Ζαφείρης Χ., (2014), Θεσσαλονίκη, η παρουσία των απόντων, η κληρονομιά Ρωμαίων, Μουσουλμάνων, Εβραίων, Ντονμέδων, Φράγκων, Αρμενίων και Σλάβων, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο
Κουρκουτίδου- Νικολαϊδου Ε., Τούρτα Α., (1997), Περίπατοι στη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, Αθήνα: Εκδόσεις Καπόν
Σερέφας Σ., Πετρίδης Π., (2012), Εδώ: Τόποι βίας στη Θεσσαλονίκη, Άγρα
Τζεβρένη, Σ., (2019), Τα τείχη της Θεσσαλονίκης. Στο: Αγγέλκου, Ε. (επιμ.), Από τα Μακεδονικά στα Θεσσαλικά Τέμπη: από τη Ρεντίνα στη Βελίκα, 49-61.
Τζιόλας, Α., (επιμ.), (2018) Θεσσαλονίκη! Τα τείχη σου!, στο E-επικοινωνία, Νο. 1.
https://www.academia.edu/40357896/%CE%A0%CE%95%CE%A1%CE%99%CE%9F%CE%94%CE%99%CE%9A%CE%9F_e_%CE%95%CE%A0%CE%99%CE%9A%CE%9F%CE%99%CE%9D%CE%A9%CE%9D%CE%99%CE%91_%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%A3%CE%91%CE%9B%CE%9F%CE%9D%CE%99%CE%9A%CE%97_%CE%A4%CE%B1_%CF%84%CE%B5%CE%AF%CF%87%CE%B7_%CF%83%CE%BF%CF%85_
Τελευταία επίσκεψη 11/5/2022
