Ροτόντα

Τι βλέπω;

Η Ροτόντα είναι ένα μνημείο το οποίο καλύπτει τέσσερις ιστορικές περιόδους, από τη ρωμαϊκή ως τη σύγχρονη. Είναι ένα διαθρησκευτικό ιστορικό μνημείο κι έχει γίνει αντικείμενο προπαγανδιστικής εκμετάλλευσης από θρησκευτικούς και εθνικιστικούς κύκλους τα τελευταία χρόνια. Το όνομά της οφείλεται στο κυκλικό της σχήμα και δόθηκε από ξένους περιηγητές. Συχνά παρομοιάζεται με το Πάνθεον της Ρώμης. Αναφορικά με το σκοπό της κατασκευής του έχουν διατυπωθεί ορισμένες απόψεις. Η πρώτη υποστηρίζει ότι ήταν ναός του Δία ή του Κάβειρου, η δεύτερη μαυσωλείο του Γαλερίου και η τρίτη μαυσωλείο του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Η πρώτη είναι και η πιθανότερη εκδοχή. Έπειτα, μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό και αργότερα σε τζαμί. Η διάμετρος του κτίσματος είναι 24,4 μ. το ύψος 29,8 μ. και ο κυλινδρικός τοίχος 6,3 μ. πλάτος, ο οποίος αποτελείται από 8 ορθογώνιες κόγχες, εκ των οποίων η νότια ήταν και η κύρια είσοδος. Κατά τη βυζαντινή μετατροπή σε χριστιανικό ναό (πιθανόν επί αυτοκράτορα Θεοδόσιου, 379-395 μ.Χ.) διανοίχτηκε η ανατολική κόγχη για τη δημιουργία του ιερού. Τα ψηφιδωτά στις καμάρες των κογχών είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά. Η Ροτόντα, κατά πολλούς, θα έπρεπε να θεωρείται το βασικό τοπόσημο της πόλης λόγω της ιστορικής και αρχιτεκτονικής του βαρύτητας. Δυστυχώς όμως, είναι ένα μνημείο περικυκλωμένο από σύγχρονα κτίρια, χωρίς να είναι ορατό από αρκετά σημεία της πόλης. Σήμερα, θεωρείται από τα σημαντικότερα χριστιανικά μνημεία και η ευρύτερη περιοχή σφύζει από ζωή καθημερινά.

Τι δε βλέπω;

Στον άξονα της Ροτόντας υπήρχε οδός, η οποία συνέδεε την Αψίδα του Γαλερίου (Καμάρα) με το Ανακτορικό Συγκρότημα του Γαλερίου επί της σημερινής οδού Δημητρίου Γούναρη. Η μετατροπή της σε χριστιανικό ναό, η οποία περιελάμβανε μη σωζόμενη νεότερη δυτική είσοδο με νάρθηκα, είχε σημαντικές επιπτώσεις στη στατικότητά της, με σημαντικά μέρη της να καταρρεύσουν. Μάλιστα, μετά από σεισμό που κατεδάφισε την αψίδα του ιερού, αυτή ανακατασκευάστηκε είτε κατά τον 7^ο, είτε -κατά άλλους- τον 8^ο αιώνα, με προσθήκη εξωτερικών αντηρίδων. Εξαιρετικής σημασίας και ομορφιάς είναι τα ψηφιδωτά στο εσωτερικό του, περιλαμβάνοντας ποικίλα -κυρίως φυσικά- μοτίβα και μορφές. Τα ψηφιδωτά αυτά (4ος αιώνας μ.Χ.) ήταν κλιμακωτά σε τρεις ζώνες, τη ζώνη μαρτύρων, τη ζώνη αγγέλων και στην κορυφή τη Θεία Επιφάνεια του Χριστού Θριαμβευτή, όπως φαίνεται από ίχνη του τμήματος του ψηφιδωτού που δε σώζεται σήμερα. Η χαμηλότερη είναι η καλύτερα διατηρημένη, ένα σπάνιο δείγμα παλαιοχριστιανικής τέχνης, με πρόσωπα γαλήνια και εκφραστικά, επηρεασμένη από την ελληνιστική παράδοση. Είναι αρκετά πιθανόν, μετά από έναν ισχυρό σεισμό το 820 μ.Χ., να ανακατασκευάστηκε και να λειτούργησε το ιερό ως αυτοτελής ναός και το υπόλοιπο μνημείο να παρέμεινε σε ερειπιώδη κατάσταση, λόγω του υψηλού κόστους αποκατάστασης. Γι’ αυτό πιθανότατα και δεν εντοπίζουμε άλλη διακόσμηση της περιόδου αυτής, πέραν του ιερού.  Σήμερα, η Ροτόντα αποκαλείται και Άγιος Γεώργιος, λόγω του γειτονικού ομώνυμου μικρού ναού. Τέλος, στα δυτικά της Ροτόντας βρίσκεται ένα σιντριβάνι της Οθωμανικής περιόδου, ενώ στα ανατολικά ο τάφος του Χορτατζή Σουλεϊμάν Εφέντη.

Βιβλιογραφία